Karcinom jednjaka

Karcinom jednjaka je relativno retko maligno oboljenje. Prema učestalosti pojavljivanja nalazi se na osmom mestu, odnosno čini 4% svih dijagnostikovanih karcinoma. Srbija je svrstana u zemlju  niskog rizika za pojavu karcinoma jednjaka. Karcinom jednjaka se više nego dva puta češće javlja kod muškaraca nego kod žena. Sa starenjem rizik od pojave ovog oboljenja raste, te prosečna starost u momentu postavljanja dijagnoze iznosi između 60 i 70 godina.

Skvamocelularni karcinom i adenokarcinom su dva glavna histološka tipa karcinoma jednjaka, dok se druge histološke forme javljaju sporadično. Iako je krajem prošlog veka u razvijenim zemljama preko 90% dijagnostikovanih karcinoma jednjaka bilo skvamocelularne histologije, danas postoji trend porasta incidence adenocarcinoma. Ovaj porast incidence adenocarcinoma objašnjava se učestalom pojavom gojaznosti i prekomerne težine, gastro-ezofagealnog refluksa i pušenja koji vode u Barrett-ovu bolest jednjaka, najznačajniji faktor rizika. U nerazvijenim zemljama, s druge strane, i dalje je najčešće dijagnostikovan, skvamocelularni karcinom jednjaka. Glavnim faktorima rizika za pojavu ovog oboljenja smatraju se loš socio-ekonomski status, a samim tim, i loša ishrana, nizak unos voća i povrća, nedostatak gvožđa, konzumiranje vrelih napitaka I ukiseljenih proizvoda. Studije su pokazale da preko 90% svih dijagnostikovanih skvamocelularnih karcinoma jednjaka je povezano sa alkoholom i pušenjem. A posebno rizičnu grupu čine pušači na lulu, oni koji ručno zavijaju duvan ili uživaju cigarete sa visokim sadržajem katrana.

Serija histopatoloških promena koje vode u ovo oboljenje uključuju ezofagitis, atrofiju sluznice, umerenu do tešku displaziju epitela, karcinom in situ i konačno invazivni karcinom. Genetski faktori i kompleksna mreža molekularnih poremećaja koje su u osnovi nastanka i razvoja karcinoma jednjaka nisu do kraja otkriveni.

Simptomatologija karcinoma jednjaka

U početnom stadijumu karcinom jednjaka obično ne daje nikakve simptome. Ponekad mogu postojati indirektni pokazatelji ovog oboljenja kao što su crna stolica, tragovi krvi u stolici ili anemija. Nažalost, za sada ne postoji opšte prihvaćena metoda za rano otkrivanje karcinoma jednjaka, mada se u zemljama visokog rizika, kao što je Kina, stanovništvo preventivno, pregleda endoskopski. Većina pacijenata se, ipak, javlja lekaru u simptomatskoj fazi bolesti. Skoro tri četvrtine bolesnika sa karcinomom jednjaka ima izraženo otežano i bolno  gutanje u momentu postavljanja dijagnoze. Gubitak na težini se javlja u preko 50% slučajeva. Otežano disanje, gušenje, kašalj, promuklost i bol u grudnom košu ili leđima se javljaju ređe, ali često ukazuju na uznapredovalu bolest. Uvećane limfne žlezde na vratu, uvećana jetra i pleuralni izliv ukazuju na metastatsku bolest.

Dijagnoza karcinoma jednjaka

Postavljanje dijagnoze karcinoma jednjaka najčešće počinje radiografskim pregledom jednjaka kontrastnim sredstvom kojim se uočava tipična slika ovog oboljenja. Dijagnoza mora biti potvrđena endoskopski, fiberoptičkim endoskopom, kojim se vizualizuje promena na sluznici I kojim se omogućava uzimanje isečka za histopatološku verifikaciju. Histopatološkom analizom bioptiranog uzorka definitivno se postavlja dijagnoza karcinoma jednjaka i određuje histološki tip.

Kada se jednom postavi dijagnoza karcinoma jednjaka veoma je važno određivanje stadijuma bolesti, odnosno veličine tumora, prisustva uvećanih limfnih žlezda i metastaza kako bi se odredila najoptimalnija terapija za svakog bolesnika. Radi se CT grudnog koša I abdomena, ultrazvuk jetre,u nekim slučajevima i endoskopski ultrazvuk (EUS). Uvođenjem pozitron emisione tomografije (PET) u kliničku praksu omogućilo je otkrivanje primarnog tumora, metastatskih limfnih žlezda i udaljenih metastaza koje nisu bile dostupne CT pregledu ili EUS.

Zahvaljujući razvoju dijagnostike, danas postoji pozitivan trend otkrivanja karcinoma jednjaka u ranom stadijumu, a savremeni pristup lečenju ovog oboljenja je složen i bazira se na kliničkom stadijumu bolesti, histološkom gradusu, godinama starosti pacijenta, njegovom opštem stanju i pridruženim bolestima.